RODZAJE, WŁAŚCIWOŚCI I TECHNOLOGIA WYTWARZANIA KAFLI PIECOWYCH, KAFLI KOMINKOWYCH ORAZ KAFLI KUCHENNYCH

Kafle są to wyroby ceramiczne o specjalnym kształcie używane do budowy pieców, kominków oraz kuchni. Od strony licowej pokryte być mogą szkliwem: kryjącym, transparentnym lub pobiałką i szkliwem przezroczystym. Zdarza się bardzo często, iż strona licowa zostaje wytworzona w postaci nie szkliwionej, gotowej do malowania i zdobienia barwnikami ceramicznymi odpornymi na temperaturę. Uzyskujemy w ten sposób efekt postarzania powierzchni tzw. "przecierki" lub podmalowania elementów reliefowych. Ozdabianie powierzchni płatkami 24 karatowego złota lub korzystanie ze szkliw z jego domieszką również nie należą do rzadkości.
Strona licowa (zwana również czerepem )może posiadać powierzchnię gładką lub ozdobioną wzorem. Od strony wewnętrznej kafle piecowe wyposażone są w kołnierz zwany często przez wykonawców rompem lub rumpem. W rompie część kaflarni wykonuje otwory montażowe ułatwiając zdunom spinanie klamrami drucianymi poszczególne elementy.

Według dostępnych informacji na terenie Polski produkowane są trzy rodzaje kafli:

• kafle zawierające w składzie masy ceramicznej do 35% węglanu wapnia
• kafle piecowe zawierające w składzie masy do 50% szamotu
• kafle fajansowe stosowane głównie do celów dekoracyjnych.

Wytwórcy korzystają z gotowych krajowych lub importowanych mas ceramicznych lub przygotowują je według sobie znanych receptur. Ogólną zasada polega na tzw. "pławieniu gliny" czyli wymieszaniu wymieszaniu różnych gatunków gliny w mieszadle ceramicznym tzw. szlamowniku w odpowiednich proporcjach z wodą. Tak przygotowana mieszanka przepuszczana jest następnie przez sita i spływa do osadnika. W takiej formie pozostaje przez kilka miesięcy do odparowania. Po tym okresie przybiera konsystencję masła lub gęstej śmietany. Niektórzy wytwórcy stosują metodę przemrażania gliny. Przed formowaniem kafli piecowych oraz kafli kominkowych, glina poddawana jest procesowi ujednolicania pod względem fizycznym. Dokonuje się tego w pionowych mieszadłach ceramicznych. W dawnych czasach glinę pławiono ręcznie bez użycia maszyn a wyrabiano do osiągnięcia pożądanego efektu nogami. Do osięgnięcia odpowiednich własności fizycznych stosuje sie tzw. "schudzanie". Polaga to na połączeniu gliny w mieszadle mechanicznym z drobnym piaskiem do pożądanej konsystencji. Następnie glina wędruje do formierni.

Pod względem sposobu wytwarzania kafli ceramicznych możemy je podzielić na:

 

• formowane ręcznie
• wyciskane na prasach
• odlewane

Poniższy link przybliży Państwu proces wytwarzania kafli:

Formowanie ręczne polega na odciśnięciu wzoru w plastrze gliny w formie gipsowej lub drewnianej. Następnym krokiem jest ręczne przymocowanie rompu wykonanego z wąskiego paska gliny z tyłu kafla poprzez jego doklejenie. Można wykonać na tym etapie otwory montażowe.
Wyciskanie w prasach jak sama nazwa wskazuje polega na ręcznym bądź mechanicznym wyciskaniu prasą w formach plastra gliny czego wynikiem jest wytworzenie elementu kaflowego zawierającego romp zespolony mechanicznie z czerepem kafla. Do odlewania stosowane są gliny dostarczane w workach w postaci sypkiej. Zarabiane z wodą do konsystencji śmietany, następnie wlewane do wcześniej przegotowanych form gipsowych. Podczas wlewania należy bardzo uważnie opukiwać gumowym młoteczkiem formę, aby pęcherze powietrza zostały skierowane ku wylotowi formy i nie spowodowały wad w odlewanym elemencie kaflowym. Sucha gipsowa forma odsysa wodę z gliny. Dzięki temu można po krótkim okresie wyjąć kafel kominkowy, kafel piecowy lub kafel kuchenny z formy i pozostawić do wyschnięcia. Uformowane kafle piecowe schną od kilku dni do kilku tygodni. Jest to zależna od gabarytów elementu kaflowego. Przyśpieszanie tego procesu nie jest zalecane, ponieważ może to doprowadzić do ich zdeformowania.
W czasie schnięcia kafle należy przekładać o 180 stopni w celu równomiernego odparowywania wody oraz zapobiec ich odkształceniu. Wysuszone kafle wypala się na tzw. "biskwit". Po wystudzeniu i wyciągnięciu z pieca są pokrywane szkliwem, które bardzo szybko zasycha na powierzchni. Szkliwo jest to nic innego jak baza w postaci sproszkowanego szkła oraz odpowiedniego tlenku nadającego mu pożądaną barwę. W czasie polewania szkliwa jego nadmiar jest usuwany aby w procesie wypalania kafle nie uległy sklejeniu pomiędzy sobą lub półkami w piecu ceramicznym. Niektóre gatunki glin można wypalać jednokrotnie od razu pokryte warstwą szkliwa.

 

W przypadku dwóch pierwszych bardzo duże znaczenie ma jakość drewna lub węgla oraz zmiany ciśnienia atmosferycznego w trakcie wypału spowodowanego anomaliami pogodowymi. Powstają wtedy kafle o niepowtarzalnym zabarwieniu niemożliwym niemal do powtórzenia w typowych warunkach pogodowych.
Ogromne znaczenie ma rzetelność dostawców szkliw lub komponentów do ich samodzielnej produkcji. Tak prozaiczny dodatek jak woda potrafi również zniweczyć wielotygodniową pracę. Często występujące w niej "zażelazienie" lub obecność metali ciężkich może sprawić niemiłą niespodziankę po dokonanym wypale. Są tzw. "wypadki przy pracy" na skutek których powstają piękne, unikalne i oryginalnie zabarwione kafle nie do uzyskania w masowej produkcji - swoisty artyzm.
Piece elektryczne i gazowe maja tę zaletę, iż można w sposób precyzyjny regulować temperaturę potrzebną do wypału kafli kominkowych, kafli piecowych oraz kafli kuchennych. Różnice nawet kilku stopni w poszczególnych sektorach pieca ceramicznego powoduje przebarwienia lub zmianę odcienia barwy kafli. Jest to znany proces i bardzo trudny do wyeliminowania i opanowania nawet w doświadczonemu kaflarni. Przerwy w dostawie prądu podczas wypalania kafli potrafią zniweczyć wielotygodniową pracę i narazić właściciela kaflarni na duże straty finansowe. Dotyczy to również posiadaczy pieców gazowych do wypału kafli kominkowych, kafli piecowych oraz kafli kuchennych. Dostarczany gaz zawiera wiele domieszek i związków chemicznych w tym siarki i metali ciężkich, które na powierzchni szkliwa w kaflach powodują niekontrolowany proces przebarwień a czasami częściowego zmatowienia powierzchni szkliwa na czerepie kafli. Dlatego też chylmy czoła przed ludźmi kultywującymi tę trudną dziedzinę sztuki kaflarskiej i miejmy więcej zrozumienia oraz wyrozumiałości gdyż niejednokrotnie jest to wiedza przekazywana z pokolenia na pokolenie. Jest to wiedza poparta latami prób, eksperymentów, lecz w wielu przypadkach potrafiąca spłatać figla nawet najbardziej doświadczonemu wytwórcy kafli piecowych, kafli kominkowych oraz kafli kuchennych.